Grupa Ładosia i jej historia w reportażu "Pamięć o poświęceniu" (Reportaż/Trójka)
"Chaim" oznacza "życie". Grupa Ładosia i jej historia [POSŁUCHAJ]
2021-12-20, 18:12 | aktualizacja 2021-12-30, 20:12
Dobiega końca rok 2021, który Sejm ogłosił rokiem pamięci o grupie Aleksandra Ładosia. W czasie drugiej wojny światowej tzw. Grupa Ładosia (znana także jako grupa berneńska) zajmowała się masowym fałszowaniem paszportów dla Żydów próbujących wydostać się z okupowanej Europy. Dzięki nim unikali oni wywózek do niemieckich obozów zagłady. Jednym z członków tej grupy był Chaim Eiss. 22 listopada w Ustrzykach Dolnych w dawnej synagodze odsłonięto upamiętniającą go tablicę.
- W 1941 roku Grupa Ładosia, czyli Aleksander Ładoś, Stefan Ryniewicz, Konstanty Rokicki, Abraham Silberschein, Juliusz Kühl oraz Chaim Eiss, rozpoczęła akcję fałszowania paszportów, której celem było ratowanie Żydów przed Holokaustem.
- 22 listopada w Ustrzykach Dolnych na terenie dawnej synagogi odsłonięto tablicę poświęconą pamięci jednego z członków grupy – Chaima Eissa. – Zmarł w trakcie trwania akcji paszportowej, ale co ważne, kiedy był schorowany, jeszcze z łóżka szpitalnego wysyłał korespondencję mającą na celu zapewnić bezpieczeństwo osobom, które tego potrzebowały – mówiła Monika Maniewska z Instytutu Pileckiego.
- Badacze Holokaustu profesorowie Mordecai Paldiel i Daniel Blatman podkreślają, że liderzy Grupy Ładosia powinni zostać uhonorowani medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata".
Grupa Ładosia – fałszowali paszporty, by ratować życie
80 lat temu, w 1941 roku, w Bernie, w Szwajcarii, polscy dyplomaci we współpracy ze środowiskami żydowskimi rozpoczęli tzw. akcję paszportową, której celem było ratowanie Żydów przed Holokaustem. Aleksander Ładoś, Stefan Ryniewicz, Konstanty Rokicki, Abraham Silberschein, Juliusz Kühl oraz Chaim Eiss – którzy tworzyli Grupę Ładosia – wystawiali fałszywe paszporty i poświadczenia obywatelstwa krajów latynoamerykańskich na nazwiska Żydów zagrożonych Zagładą. Była to szansa na internowanie tych osób oraz ewentualną wymianę na niemieckich jeńców wojennych, zamiast transportu do obozów śmierci. Dzięki temu część Żydów doczekała końca wojny.
Posłuchaj
12:29
Dodaj do playlisty
– Początkowo akcja Grupy Ładosia miała koncentrować się na Żydach, którzy znaleźli się pod okupacją sowiecką i chcieli się stamtąd wydostać. Wtedy powstał pomysł, że można na podstawie list z nazwiskami, a także na podstawie zdjęć, które te osoby przesłałyby do Szwajcarii, wystawiać fałszywe paszporty państw neutralnych. Wybór padł głównie na państwa Ameryki Łacińskiej, ponieważ one na początku drugiej wojny światowej nie były stroną walczącą. Tu pojawił się Rudolf Hügli, który był konsulem honorowym Paragwaju w Szwajcarii, i to on dostarczał, nie za darmo, formularze paszportów paragwajskich – opowiada dr Wojciech Płosa, kierownik archiwum państwowego w muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
– Dane osób, które potrzebowały pomocy, były dostarczane Grupie Ładosia przez organizacje żydowskie – to one miały kontakty na terenach okupowanej Polski i całej Europy. W oczach Niemców obywatel kraju, który nie był w stanie wojny z Niemcami, był po prostu obcokrajowcem. Traktowali go lepiej i przesyłali do obozu internowania – wyjaśnia Monika Maniewska z Instytutu Pileckiego.
Chaim Eiss upamiętniony
22 listopada w Ustrzykach Dolnych na terenie dawnej synagogi odsłonięto tablicę poświęconą pamięci jednego z członków Grupy Ładosia – Chaima Eissa. Chaim Yisroel Eiss urodził się w 1876 roku w Ustrzykach Dolnych jako syn ultraortodoksyjnych Żydów. Miał dziesięcioro rodzeństwa, z których wszyscy zmarli w dzieciństwie. Chaim Eiss wyjechał do Szwajcarii już w 1901 roku, gdzie zarabiał na życie jako kupiec. Tam prawdopodobnie poznał Aleksandra Ładosia i pozostałych członków grupy berneńskiej.
– Nie wiem, czy Pani wie, ale imię "Chaim" oznacza "życie" – zwrócił się do autorki reportażu Wojciech Domiszewski, dyrektor Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. prof. E. Wanieka w Ustrzykach Dolnych. – To jest bardzo symboliczne.
Chaim Eiss zmarł nagle na atak serca w 1943 roku. Miał 67 lat. – Zmarł w trakcie trwania akcji paszportowej, ale co ważne, kiedy był schorowany, jeszcze z łóżka szpitalnego wysyłał korespondencję mającą na celu zapewnić bezpieczeństwo osobom, które tego potrzebowały – mówiła Monika Maniewska.
"Sprawiedliwy wśród Narodów Świata"
Badacze Holokaustu profesorowie Mordecai Paldiel i Daniel Blatman podkreślają, że liderzy Grupy Ładosia powinni zostać uhonorowani medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata". To jedno z najważniejszych izraelskich odznaczeń państwowych jest przyznawane osobom ratującym Żydów w czasie drugiej wojny światowej. Do tej pory Instytut Yad Vashem przyznał je jednemu członkowi grupy – konsulowi Konstantemu Rokickiemu.
***
Tytuł reportażu: "Pamięć o poświęceniu"
Autorka reportażu: Urszula Żółtowska-Tomaszewska
Data emisji: 20.12.2021
Godzina emisji: 18.41
IAR/kr